شب ادراری یک علامت روان تنی شایع است که هم به تنهایی و هم در همراهی با دیگر اختلالات کودکان و نوجوانان تظاهر می یابد. شب ادراری ممکن است علت های متعددی داشته باشد. درمانهای گوناگونی که در طیف رشته های تخصصی روانپزشکی کودک و نوجوان، روانشناسی کودک و نوزاد، و اورولوژی قرار دارند، موثر شناخته شده اند.

در واقع، شب‌ادراری یا خیس کردن محل خواب، به وضعیتی گفته می‌شود که در سنی که اغلب همسالان بیمار می‌توانند خود را مهار کنند و کنترل خود را بدست بگیرند ، شخص به طور ناخواسته در موقع خواب ادرار می‌کند.

1. اگر از ابتدای تولد  نوزاد در شب ادرار می‌کند به این وضعیت شب ادراری اولیه (PNE) می‌گویند.
2. اگر کودک از ابتدای تولد شب‌ادراری نداشته و بعداً دچار آن شده به آن شب ادراری ثانویه (SNE) می‌گویند. غالبا دختران تا سن شش سالگی و پسران تا هفت سالگی از این حالت بیرن می‌آیند . تا ده  سالگی نزدیک به ۹۵٪ از کودکان بهبود می یابند

در واقع این اصطلاح زمانی در کودک به کار می رود که دفع مکرر ارادی یا غیرعمدی ادرار در لباس یا بستر، روز یا شب در کودکانی که باید از نظر سنی به طور طبیعی کنترل مثانه را بدست آورده باشـند و همچنـین در غیـاب نابهنجـاری هـای جسـمی مشـخص روی دهد. اکثر کودکان کنترل ادراری روزانه و شبانه منظمی را در سنین ۳-۴ سالگی کسب می کنند، بنـابراین بهتـرین سـن جهت مطرح نمودن تشخیص شب ادراری، ۵ سـالگی مـی باشـد. تشخیص شب ادراری زمـانی مطـرح مـی شـود کـه کـودک حداقل ۲ بار در هفته برای ۳ ماه متوالی لباس یا رختخواب خـود را خیس نماید و یا اینکه خیس کردن رختخواب بـه شـکل یـک نگرانی و ناراحتی ای که به لحاظ کلینیکـی بـا اهمیـت اسـت در حیطه ی زندگی طفل جلوه نماید. درمان و تشخیص این اختلال به عهده متخصصین می باشد، و بهتر است والدین محترم پیش از هرگونه اقدام فردی به یک متخصص مراجعه نمایند.

شب ادراری چیست ؟

شب ادراری عبارت است از عدم کنترل ادرار در حین خواب. شب ادراری در میان کودکان شایع است و در واقع یک مرحله از روند تکاملی کودک است. شب ادراری در پسرها شایعتر میباشد. عمومأ شب ادراری قبل از سن 7-6 سالگی موجب دلواپسی نمیشود. اکثر کودکان تا سن 4 سالگی " آموزش توالت رفتن" را دیده اند. شب ادراری در 15% کودکان 5 ساله دیده میشود، و در سنین 11-8 کمتر از 5% کودکان همچنان شب ادراری دارند. پس از سن 5 سالگی به طور متوسط هر سال 15% کودکان مبتلا به شب ادراری خودبخود خوب میشوند. فقط 1% بیماران همچنان در بزرگسالی نیز شب ادراری خواهند داشت.

قبل از سن 5 سالگی شب ادراری نرمال تلقی میگردد. شب ادراری، ثانویه به یک مشکل هوشی یا رفتاری نمی‌باشد، ولی ممکن است در کودک به علت ترس از آگاهی دیگران موجب اضطراب شود.

شب ادراری به دو دسته عمده اولیه و ثانویه تقسیم میشود. در شب ادراری اولیه (primary enuresis) کودک هیچگاه خشک نبوده است و این عادت را از زمان شیرخواری داشته است؛ اما در نوع ثانویه، کودک دوره ای از خیس نکردن به مدت حداقل 6 ماه را تجربه کرده است ولی مجددأ خیس میکند. شب ادراری اولیه به نوبه خود به دو دسته تقسیم میشود؛ آنهایی که صرفأ شبها خیس میکنند، و عده ای که در طول روز علامت ( نظیر تکرر ادراری، فوریت، یا خیس کردن در طول روز ) دارند. شب ادراری اولیه اغلب ناشی از تأخیر تکاملی است. تداوم شب ادراری پس از سن 10-8 سالگی موجب کاهش اعتماد به نفس و مشکلات روحی در کودک میگردد.

اگر فرزند شما هم دچار شب ادراری است حتماً می دانید که این مشکل می تواند بسیاری از والدین را خسته و کلافه کند. البته این تنها والدین نیستند که از این مشکل رنج می برند؛ بلکه خود کودک هم ممکن است به عنوان تلخترین تجربه زندگی اش از آن یاد کند. این مشکل حتی از هیولای زیر تخت و پشت پرده اتاق خواب هم بیشتر کودک شما را آزاد می دهد. به طوریکه او جرات نمی کند حتی یک شب در جای دیگری غیر از منزل بخوابد تا رازش آشکار نشود. البته یادتان باشد اگر فرزند شما یکی دوبار اتفاقی جایش را خیس کند، نباید به او برچسب ابتلا به شب ادراری را بزنید. متخصصان معتقدند دست کم ۲ بار در هفته و به مدت ۳ هفته باید این اتفاق برای کودک بیفتد تا اینکه تشخیص شب ادراری برای او قطعی شود. اگر چه هنوز علت قطعی شب ادراری کودکان مشخص نشده، لازم است بدانید گاهی ابتلا به برخی بیماریهای جسمی می تواند باعث شب ادراری شود. بنابر این لازم است در مورد این مشکل حتماً با پزشک فرزندتان مشورت کنید.

شب ادراری مشکل نا شایعی در کودکان نیست. اگر چه اغلب کودکان تا سن ۴ سالگی یاد می گیرند به دستشویی بروند اما در بعضی از آنها شب ادراری تا ۷ سالگی ادامه دارد.تا ۵ سالگی ۱۵ درصد از کودکان دچار مشکل شب ادراری هستند.بین ۸ تا ۱۱ سالگی کمتر از ۵ درصد کودکان هنوز شبها خودشان را خیس می کنند. لازم است بدانید شب ادراری برای پسرها بیشتر از دخترها اتفاق می افتد. ممکن است این مشکل فرزند شما تا نوجوانی ادامه پیدا کند. و آنوقت او را بیشتر به دردسر می اندازند. بنابر این بهتر است زودتر برای کمک به فرزندتان اقدام کنید و حتماً با پزشک مشورت کنید.

پزشک درباره سابقه بیماریهای فرزندتان از شما سوالاتی خواهد پرسید. چون اگر کودک شما به دیابت، یبوست مزمن، تشنج، عفونت مجاری ادراری، مثانه و یا اختلالاتی در نخاع مبتلا باشد ممکن است به دنبال بیماری دچار این عارضه شده باشد. دقت داشته باشید که گاهی شب ادراری، تشنگی و پر نوشی اولین علامت دیابت در کودک است. سابقه خانوادگی هم اهمیت دارد چون ژنتیک هم در این مسأله نقش مهمی دارد. علاوه بر این متخصصان می گویند مسایلی که برای کودک استرس ایجاد کند هم می تواند موجب ایجاد شب ادراری در او شود. مثلاً جدایی والدین، مرگ عزیزان، تغییر محل زندگی یا مدرسه کودک هم ممکن است عامل این مشکل باشند. متخصصان می گویند یکی از علل اساسی شب ادراری، کندی و تاخیر رشد و تکامل در مرکز کنترل ادرار کودک است. طبیعی است اگر کودک حجم زیادی مایعات بنوشد به علت کوچک بودن مثانه و سنگین بودن خوابش، ممکن است دچار حادثه شود. آپنه خواب که با قطع تنفس هنگام خواب و خواب آلودگی در روز مشخص می شود، هم می تواند موجب شب ادراری کودک شود. گاهی هم برخی داروها ممکن است باعث شوند که کودک جایش را خیس کند. اما وقتی دارو قطع شود این اتفاق دیگر برای کودک نخواهد افتاد. بنابر این ابتدا لازم است پزشک بیماریها و سابقه خانوادگی و داروهای مصرفی کودک شما را بررسی کند و سپس به درمان بپردازد.

دلایل بروز شب ادراری در کودکان

در اکثر موارد شب ادراری ناشی از تأخیر تکامل مکانیسم کنترل مثانه است، که اغلب با زمینه ژنتیکی کودک مرتبط میباشد. این کودکان از نظر جسمی و روانی سالم هستند. عوامل مؤثر شایع در پیدایش شب ادراری مشتمل بر موارد ذیل است:

1. عوامل ژنتیک، درصورتی که یکی از والدین سابقه شب ادراری در دوران کودکی داشته باشد؛ احتمال بروز در فرزند خانواده 43% است. در صورتی که پدر و مادر، هردو، این سابقه را داشته باشند؛ این احتمال به 77% میرسد. در موارد دوقلویی تک تخمی در صورت ابتلای یک کودک، دومی نیز مبتلا میشود. 

2. مشکل در بیدار شدن، و اختلال خواب

3. انسداد راه هوایی و خرخر کردن

4. استرس شدید، نظیر تولد فرزند جدید، تنها خوابیدن، مدرسه یا خانه جدید، بحران خانوادگی

5. تکامل کندتر سیستم عصبی مرکزی

6. عوامل هورمونی، نظیر کمبود تولید " هورمون ضد ادراری " در شب و دیابت که عوامل نادری هستند، و به علت افزایش حجم ادرار موجب شب ادراری میشوند

7. عفونت های ادراری، چرا که عفونت ادراری مثانه را تحریک می نماید.

8. ظرفیت عملکردی کم مثانه

9. ضایعات نخاعی

10. مواد محرک مثانه نظیر شکلات، نوشابه کوکاکولا، چای

11. اختلالات ساختاری نظیر " دریچه مجرای خلفی " درپسرها و حالب نابجا

علائم و نشانه های شب ادراری

شب ادراری به صورت غیرارادی در خواب رخ میدهد. شب ادراری از نظر تعریف زمانی مطرح است که حداقل هفته ای دو بار و به مدت 3 ماه رخ دهد. در موارد ذیل با پزشک متخصص ارولوژی مشورت نمایید:

1. تداوم شب ادراری پس از سن 7-6 سالگی،

2. عفونت ادراری،

3. یبوست و بی اختیاری مدفوع،

4. شب ادراری پس از یک دوره عدم خیس کردن ( شب ادراری ثانویه )،

5. شب ادراری با تشنگی غیرمعمول، درد یا سوزش در هنگام ادرار کردن، جریان ادرار ضعیف، ادرار به رنگ صورتی یا خرخر کردن در خواب.

شرایط فوق نیازمند بررسی کامل میباشند.

راه های تشخیص شب ادراری

باید شرح حال و معاینه جامع به عمل آید تا موارد بغرنج شب ادراری، در کودکانی که مشکل جدی زمینه ای دارند، مشخص گردد. موارد بغرنج شامل عفونت های ادراری،  اختلالات ساختاری نظیر " دریچه مجرای خلفی " درپسرها و حالب نابجا در دخترها، مثانه عصبی و ضایعات نخاعی است. بعلاوه یبوست مزمن و بی اختیاری مدفوع میتواند با شب ادراری تظاهر نماید. در شرح حال باید به مواردی نظیر مشکلات تکاملی، رفتاری، احساسی، خانوادگی توجه کرد.

معاینه فیزیکی در کودکان مبتلا به شب ادراری نرمال است. باید شکم، دستگاه تناسلی، پشت و راه رفتن کودک ارزیابی گردد. آزمایش کامل ادرار از نظر عفونت، خون، وزن مخصوص ادرار، و قند کنترل میشود. سونوگرافی جهت ارزیابی سیستم ادراری و سلامت آن کاربرد دارد. عکس ساده شکم جهت بررسی ستون فقرات و یبوست درخواست میگردد. گاهی جهت ارزیابی کامل ستون فقرات نیاز به " ام آر آی " از نخاع، به ویژه در موارد شب ادراری ثانویه، وجود دارد.

توصیه هایی برای درمان شب ادراری در کودکان

روشهای درمانی متفاوتی بدون در نظر گرفتن علت شب ادراری برای حل این مشکل وجود دارد. البته اگر بیماریهای جسمی مانند دیابت، یبوست و عفونت ادراری علت قضیه باشد حتماً لازم است که پزشک درمان بیماری اصلی را شروع کند. اما در موارد دیگر شما می توانید با توصیه های زیر به حل مشکل کمک کنید:

۱) صبر کنید: این کار بهترین و اصلی ترین روشی است که به شما و فرزندتان کمک می کند. برخی از کودکان تا ۷سالگی قادر به کنترل ادرار خود در شب نیستند و با گذشت زمان این توانایی را به دست می آورند به همین علت با صبر کردن بدون عصبانی شدن و تنبیه کودک می توانید امیدوار باشید که او این توانایی را به دست آورد و مشکلش حل شود. اما در ۳ مورد حتماً با پزشک مشورت کنید: اگر فرزند شما بعد از ۷ سالگی هنوز خود را خیس می کند. اگر کودک بعد از مدتی خشک ماندن ناگهان دچار شب ادراری می شود. اگر شب ادراری با خرخر، سوزش و دردهنگام ادرار همراه بوده و یا تشنگی مکرر و ادرار پررنگ هم داشته باشد.

۲) استفاده از زنگ مخصوص: این زنگ های مخصوص می توانند کوچکترین مقدار رطوبت را در رختخواب یا لباس زیر کودکتان تشخیص داده و قبل از اینکه خیلی دیر شود با صدای زنگ بلندی کودک را از خواب بیدار کنند تا به دستشویی برود. این زنگها به تدریج به کودک آموزش می دهند که با احساس پری در مثانه از خواب بیدار شده و به دستشویی بروند. البته دست کم ۲ هفته تا ۱۲ هفته طول می کشد تا این زنگ بتواند یک شب خشک را برای کودک به ارمغان بیاورد. یادتان باشد اگر کودک با صدای زنگ بیدار نمی شود لازم است شما با شنیدن زنگ او را بیدار کنید.

۳) استرس را تشدید نکنید: شما به عنوان والدین مسلما قصد ندارید بر فشار و اضطراب کودکتان اضافه کنید اما گاهی با رفتار و عکس العملهای خود به این اتفاق باعث می شوید که فرزندتان بیش از پیش مضطرب شود. متخصصان می گویند اضطراب زیاد می تواند مشکل شب ادراری را تشدید کند. بنابر این مراقب رفتار خود با کودکی که شب خودش را خیس کرده باشید.

۴) سرکوفت نزنید: متاسفانه بعضی از والدین عادت دارند کودک خود را با دیگر بچه ها مقایسه کرده و از این کار برای تنبیه و تغییر رفتار او استفاده می کنند. اما این کار جز از بین بردن اعتماد به نفس فرزندتان نتیجه دیگری ندارد. هیچ کودکی از سرکوفت زدن به عاقبت خوشی نخواهد رسید. اگر به این مسأله توجه نکنید، کودک شما از اختلالات روانی و عدم توازن اجتماعی در دوران کودکی رنج خواهد کشید و این شرم مکرر در مقابل دیگران او را دچار یک زندگی غیر عادی خواهد کرد که عواقبش ممکن است تا بزرگسالی دامنگیر او شود.

۵) از کودک حمایت کنید: شما به عنوان والدین وظیفه دارید در مدتی که فرزندتان شب ادراری دارد او را حمایت کنید تا بتواند با این شرایط کنار بیاید تا زمانی که بتواند کنترل مثانه اش را به دست بیاورد.

۶) عادات قبل از خواب را یاد آوری کنید: به کودکتان راه هایی را که کمک می کند، جلوی شب ادراری گرفته شود؛ یاد بدهید. مثلاًً ۲ساعت قبل از خواب نوشیدنی های کافئین دار و میوه های آبدار نخورد، چون اینها ادرار آورهای طبیعی هستند. قبل از خواب حتماً به دستشویی برود و هر بار که صبح خشک از خواب بیدار شد، آن را ثبت کنید و به او نشان دهید زمانی که این نکات را رعایت کند کمتر دچار مشکل می شود.

گاهی اوقات دیر خوابیدن و خستگی کودک باعث می شود که بیدار شدن و دستشویی رفتن در شب برایش سخت تر شود و احتمال شب ادراری او زیادتر شود. بنابر این کودک را آموزش بدهید تا در ساعت مقرر به رختخواب برود. علاوه بر این مسیر توالت را در شب روشن بگذارید تا کودک بتواند شب هنگام به راحتی به دستشویی برسد.

۷) روشهای کم کردن اضطراب و استرس را بیاموزید: اگر در منزل اتفاقاتی افتاده که فکر می کنید کودک شما مضطرب و تحت فشار است؛ مثلاً اگر عزیزی را از دست داده اید و یا مدرسه کودک عوض شده است؛ بهتر است با کمک روانشناس به کودک روشهای کم کردن اضطراب را یاد بدهید. مشاوره نه تنها برای کودک بلکه برای خود شما هم می تواند سودمند باشد.

تحقیقات نشان داده که تأثیرات روانی شب ادراری بر کودک بارزتر است تا اثرات جسمی. واکنش اعضای خانواده و خواهر و برادرها می تواند نقش مهمی در این مسأله داشته باشد. مثلاً مسخره کردن خواهر و برادرهای او، نا امیدی والدین و… می تواند زمینه ضعف اعتماد به نفس او شده و عارضه اش این باشد که در مدرسه و جامعه قربانی قلدری دیگران قرار گیرد.

۸) امیدوار باشید: وقتی حادثه شب ادراری تکرار می شود از خودتان ناامیدی نشان ندهید. حتی یک شب خشک بودن کودک و پیشرفت او در کنترل خودش را تشویق کنید. نا امیدی شما اضطراب کودک را تشدید می کند. در عوض تشویق او اعتماد به نفس او را تقویت می کند و باعث می شود او تلاش بیشتری برای خشک ماندن از خود نشان دهد.

۹) به کودک آرامش بدهید: به کودکتان هم بگویید که او به زودی خواهد توانست کنترل مثانه اش را به دست بیاورد و برای این کار به کمی تمرین نیاز دارد. به او بگویید که این مشکل تنها مخصوص او نیست و بسیاری از هم سن و سالان او هم به این مشکل دچار هستند. در ضمن تلاش کنید تا همکلاسی های کودک از مشکل او اطلاع پیدا نکنند تا موجب شرمندگی فرزندتان نشوند.

۱۰) عایق بندی کنید: از خیس ماندن تشک فرزندتان هنگام شب ادراری جلوگیری کنید. به همراه زنگ مخصوص از محافظ تشک ضد آب استفاده کنید و می توانید از پوشک یا شورتهایی که رطوبت را جذب می کنند استفاده کنید تا زمانی که پیشرفت واضحی در کنترل مثانه کودک مشاهده کنید. در ضمن بهتر است برای تمیز کردن رختخواب از خود کودک کمک بخواهید. مثلاً از او بخواهید که ملحفه یا پتو را به محل شستشو ببرد. این کار را به عنوان تنبیه قرار ندهید بلکه فرزندتان باید مسئولیت عمل خود را به عهده بگیرد و البته به او خاطر نشان کنید که شما به او کمک خواهید کرد. همچنان به خاطر داشته باشید که شب ادراری کودک عمدی نیست و برای او هم تجربه ناخوشایندی است. پس به خاطر این تجربه بد، تنبیهش نکنید. بلکه برای خشک ماندن تختخوابش تشویقش کنید.

درمان شب ادراری در کودکان

قدم اول آن است که کودک از نظر بیماری های زمینه ای بررسی گردد. در اکثر کودکان شب ادراری اولیه با رشد، بدون درمان، برطرف میشود. تنبیه کودک موجب درمان شب ادراری نمیشود. او را مسخره، تحقیر و سرزنش نکنید و اجازه ندهید که دیگران نیز او را اذیت کنند. کنترل ادرار شبانه یک روند تکاملی است. در مواردی که سابقه شب ادراری در والدین مثبت است؛ در اکثر این موارد مشکل کودک در حدود همان سنی خوب میشود که در والدین نیز برطرف شده است. کودک تعمدأ جای خود را برای دلخور کردن شما خیس نمیکند. کودک باید بداند که شب ادراری  " گناه " او نیست. کلیه تلاش های او را هرچند کوچک تشویق نمایید. در جلوی دیگران در رابطه با شب ادراری او صحبت نکنید. به کودک توضیح دهید که شب ادراری یک روند نرمال است. برروی تشک محافظ ضد آب قرار دهید. چراغ خواب تعبیه فرمایید تا کودک شب به راحتی توالت را پیدا کند. دو نوع درمان وجود دارد: رفتار درمانی و طبی. رفتاردرمانی به کودک کمک میکند شب جای خود را خیس نکند، و اولین اقدام است. رفتاردرمانی در بیش از 75% موارد مؤثر است. برخی از موارد رفتاردرمانی مشتمل بر موارد ذیل است:

• محدودیت مایعات از دو ساعت قبل از خواب، ولی در مابقی ساعات روز به میزان کافی مایعات مصرف نماید، به نحوی که مصرف مایعات از صبحانه شروع شده و تا اواخر عصر ادامه یابد،
• راهنمای مصرف مایعات این گونه است: از 7 صبح تا ظهر – 40% ؛ از ظهر تا 5 عصر – 40% ؛ و از5 عصر به بعد 20%،
• ادرار کردن درست قبل از خوابیدن، و یک ساعت قبل از آن،
• دسترسی کودک به توالت در شب به سهولت باشد،
• اگر کودک شما به هر دلیلی شب بیدار شد، از او بپرسید آیا قبل برگشتن به رختخواب نیاز به توالت رفتن دارد یا خیر،
• اگر او از تاریکی میترسد، تا وقتی که خوابش ببرد در اتاقش حضور داشته باشید،
• گاهی به کودک خود یادآوری نمایید در صورتی که شب نیاز به توالت دارد برخیزد،
• استفاده از سیستم زنگ که به دنبال خیس شدن رختخواب به صدا در آمده تا به کودک پاسخ به حس مثانه در شب را آموزش دهد، مدت لازم برای این روش حدود 15 هفته است،
• سیستم زنگ در کودکان بالای 7 سال کاربرد دارد، و کودک میباید انگیزه داشته باشد،
• پس از 4 هفته، پاسخ به زنگ ( آلارم ) ارزیابی میشود؛ اگر هیچ پیشرفتی مشاهده نشد، این درمان متوقف میشود، در صورت پاسخ به درمان، استفاده از آلارم تا 14 شب پس از عدم خیس کردن برای تقویت پاسخ ادامه می یابد، 
• زمانی که زنگ به صدا درمی آید، والدین می باید کودک را در بیدار شدن کامل و بردن به توالت کمک نمایند، کودک میتواند پس از تعویض ملافه و لباس خواب به رختخواب برگردد، و زنگ ادراری را مجددأ تنظیم کند،
• میزان عود شب ادراری به دنبال تکمیل دوره زنگ ادراری، 10-5% میباشد،
• ایجاد سیستم پاداش برای شبهای خشک، مثلأ به ازای هر شب خیس نکردن یک برچسب به کودک پاداش دهید و زمانی که تعداد آن به عدد مشخصی رسید، به او جایزه دهید،
• اعتماد به نفس کودک را حفظ کنید،
• هیچ وقت کودک را به خاطر خیس کردن تنبیه نکنید، و همیشه با او به ملایمت رفتار کنید،
• نگذارید برادر يا خواهرش او را دست بیاندازند،
• حذف مواد محرک مثانه، نظیر نوشابه های گازدار، نوشیدنی های انرژی زا، ادویه (فلفل وغذای حاوی آن)، شکلات، کاکایو، آب مرکبات، آناناس، سس گوجه فرنگی؛ از رژیم غذایی، به ویژه از ساعت 3 بعد از ظهر به بعد.
• یبوست را کنترل نمایید.
• در صورت خیس کردن شب، قبل از رفتن به مدرسه او را استحمام کنید، تا در مدرسه مسخره نشود.
• از کودک خود بخواهید در تعویض ملافه خیس کمک کند، ولی نه به عنوان یک تنبیه بلکه به این طریق یاد بگیرد چگونه از پس این مشکل برآید و در نتیجه اعتماد به نفسش افزایش یابد.

دارو در صورتی داده میشود که سن کودک بیش از 7 سال بوده و به رفتاردرمانی پاسخ نداده باشد. این داروها شامل دسموپرسین ( می نی رین )، اوکسی بوتینین، و دتروزیتول (تولترودین) است.

او کسی بوتینین، و دتروزیتول از دسته داروهای آنتی کولینرژیک بوده وشایعترین عارضه آنها یبوست است. این داروها عضلات مثانه را شل کرده، نیاز به ادرار کردن در زمان خواب را تقلیل میدهند. اوکسی بوتینین به صورت قرص شب ادراری کودکان 5 میلیگرمی است، که نصف یا کامل قبل از خواب داده میشود.

• دسموپرسین به دو شکل اسپری بینی و قرص موجود است. دسموپرسین به عنوان " هورمون ضد ادراری " عمل کرده، ادرار را تغلیظ میکند و تولید ادرار در شب را کاهش میدهد و در نتیجه مثانه پر نمیشود. اسپری بینی آن گاهی موجب سردرد و تحریک بینی میشود. اسپری بینی در کودکان توسط سازمان غذا و داروی آمریکا دیگر توصیه نمیشود، زیرا کاربرد آن به علت کاهش شدید سدیم خون خطر تشنج به دنبال دارد. قرص دسموپرسین، با دوز 120 میکروگرم تجویز میگردد. اخیرأ دسموپرسین به صورت Melt است که شب قبل از خواب بر روی زبان قرار داده میشود که طی 3 ثانیه در بزاق دهان حل میگردد. قبل از تجویز این دارو بهتر است وزن مخصوص ادرار صبحگاهی در حالت ناشتا چک میشود.
• در زمان خوابیدن میل میشود، در موارد مقاوم 2-1 ساعت قبل از خواب تجویز میشود،
• پاسخ به درمان 4 هفته پس از شروع درمان ارزیابی میگردد، در صورت پاسخ نسبی تا 3 ماه ادامه می یابد،
• در صورت عدم پاسخ به دسموپرسین، همراه با یک داروی آنتی کولینرژیک موقع خواب داده میشود،
• میزان پاسخ 70-60% است وپس از چند روز رخ میدهد،
• در صورتی که در زمان تجویز دسموپرسین محدودیت مصرف مایعات داده نشود، خطر مسمومیت با آب (water intoxication)، وجود دارد که علایم آن شامل سردرد، تهوع و استفراغ است، 

امروزه کمتر از داروی ایمی پرامین در درمان شب ادراری استفاده میشود و سازمان بهداشت جهانی آن را جهت شب ادراری توصیه نمیکند. ایمی پرامین یک داروی ضد افسردگی است.

درمان شب ادراری کودکان با طب سنتی

شب ادراری در هر سنی ممکن است اتفاق بیفتد، اما در دوران کودکی شایع تر است. این مشکل قبل از سن پنج سالگی می تواند طبیعی باشد. ابن سینا اعتقاد داشت شب ادراری کودکان با افزایش سن که کودک قوی و تنومندتر شد، متوقف می شود، اما در برخی موارد شب ادراری به دلایلی رخ می دهد که باید مورد بررسی قرار بگیرد و درمان شود. 

از علل شب ادراری کودکان می توان به تاخیر در تکامل مغز، اختلالات سیستم اعصاب، مثانه نوروژنیک، ناپایداری مثانه، خواب سنگین، اختلالات روانی، بیماری های ارثی، عفونت، استرس، بیماری های عضوی ناحیه مثانه یا آلت تناسلی، شلی یا کاهش ظرفیت مثانه، کمبود هورمون ضد ادرار و... اشاره کرد. 

غیر از درمان دارویی، روش هایی وجود دارد که می تواند تا حد زیادی به درمان این مشکل کمک کند:

• زنجبیل نیز از دیگر گیاهان مفید در درمان این مشکل است.
• برخی منابع نشان می دهد دمکرده سنبل الطیب در درمان شب ادراری کودکان مفید است.
• برخی ورزش ها مانند درازونشست و بشین و پاشو نیز در تقویت عضلات شکم و مثانه موثر است.
• همچنین باید توجه کرد در طول شب به ویژه چند ساعت قبل از خواب، کودک مایعات کمتری را بنوشد و حتماً قبل از خواب به دست شویی برود.
• بهتر است از خوردن هندوانه، مرکبات، ماست، دوغ و غذاهایی که خاصیت سرد دارند در شب خودداری شود.
• بهتر است افرادی که به شب ادراری مبتلا هستند از خوردن مواد غذایی محرک مانند قهوه، فلفل، مواد کافئین دار، نوشابه های گازدار، کنسروها، غذاهای آماده و فست فود خودداری کنند.
• گل ختمی نیز از جمله گیاهان مفید در درمان شب ادراری است که می توان روزانه دو بار به صورت دم کرده میل کرد.
• به کودکتان اطمینان دهید با ورزش و تمرین و گوش کردن به توصیه های شما می تواند قدرت و ظرفیت مثانه اش را افزایش دهد و او را مطمئن کنید که این یک مشکل گذراست.
• از مشکل شب ادراری کودک خود به دیگران، به خصوص هم سن و سالانش چیزی نگویید. هرگز از جملاتی مانند «بازم رختخوابتو خیس کردی» که بار منفی و سرزنش دارد، استفاده نکنید.
• با این امر بسیار عادی برخورد کنید. حتی می توانید از کودک خود بخواهید در نظافت و جمع کردن رختخواب به شما کمک کند که این امر ضمن تقویت مسئولت پذیری کودک، نوعی سهیم شدن وی در زحمات شما به علت شب ادراری اوست.
• همچنین می توانید به کودک خود یاد دهید عضلات شکم خود را منقبض و نفس خود را برای چند ثانیه حبس کند و این کار را پشت سر هم حدود 10 تا 20 بار و چند بار در روز انجام دهد. این ورزش نیز در تقویت عضلات نگه دارنده ادرار و مثانه بسیار موثر است.
• یکی از علل شب ادراری کودکان مسائل عاطفی و استرس است. با کودک خود بیشتر صحبت کنید. سعی کنید محیط آرام تری برای وی فراهم کنید، از تماشای فیلم های ترسناک و تعریف کردن قصه های وحشتناک و جنایی به طور جدی خودداری کنید.
• طب سوزنی با مکانیسم ایجاد آرامش و تقویت اسفنکترهای ادراری و تقویت مثانه نیز روش درمانی مفید در کمک به حل مشکل شب ادراری در کودکان و بزرگسالان است.
• طبق تحقیقاتی که توسط مۆسسات پزشکی صورت گرفته ثابت شده است که رابطه ای قوی میان مصرف شیر و مواد لبنی پیش از خواب و شب ادراری وجود دارد. در واقع کودکانی که پیش از خواب شیر یا ماده لبنی دیگری مصرف می کنند، بیشتر در معرض شب ادراری قرار دارند. به همین دلیل هم توصیه می شود والدین چند ساعت پیش از خواب به فرزند خود اجازه نوشیدن شیر یا سایر لبنیات را ندهد.
• کافئین ماده ای ادرارآور است و غذاها و نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند تولید ادرار را افزایش می دهند. بهتر است پس از ساعات پایانی روز، از مصرف هر ماده غذایی کافئین دار خودداری شود.
• شکلات نیز حاوی کافئین است. به همین دلیل هم در افزایش ادرار موثر است، اما باید بدانید که میزان کافئین در همه شکلات ها یکسان نیست. معمولاً بر روی بسته های شکلات یا نوشیدنی های شکلاتی میزان کافئین موجود در آن درج شده است. به همین دلیل هم توصیه می شود پیش از مصرف شکلات و سایر محصولات وابسته به آن، حتماً اطلاعات مندرج بر آن را بخوانید.
• هر انسانی دارای خصوصیاتی فیزیکی خاصی است و بدن او نسبت به هر غذایی واکنش متفاوتی نشان می دهد. ممکن است فرزند شما نیز به غذاهای خاصی حساس باشد و مصرف آن مواد غذایی منجر به شب ادراری او شود. برای اینکه بهتر بتوانید غذاهایی که فرزندتان به آن ها حساس است را بشناسید، بهتر است تا چندین روز هر ماده غذایی که فرزندتان می خورد را در دفترچه ای یادداشت کنید. هرگاه فرزندتان در طول شب دچار شب ادراری شد، به آن دفترچه مراجعه کنید و ببینید در طول آن روز کودک چه ماده غذایی را بیشتر یا پیش از خواب مصرف کرده است. برخی از مواد غذایی که ممکن است کودکان به آن واکنش نشان دهند عبارت اند از ذرت، تخم مرغ، گندم و سویا.

کنار آمدن با موضوع شب ادراری

مسلما شستن رخت خواب کار آسانی نیست بخصوص اگر زیاد تکرار شود. این موضوع باعث می شود والدین برای کودک سختگیری کنند و گاهی او را برای خیس کردن رختخوابش تنبیه کنند. اما لازم است بدانید که شب ادراری کودک از روی عمد نیست و او کنترلی بر این اتفاق ندارد. پس تنبیه او هم نمی تواند این مشکل را از بین ببرد. بلکه باعث ایجاد مشکلات بیشتر و اضطراب در کودک می شود. اگر چه علت اصلی شب ادراری هنوز مشخص نیست اما گروهی از علتها مسئول این اتفاق شناخته شده اند که بهتر است برای رفع آنها اقدام کنید.

منبع : های‌دکتر | نمناک | اورولوژی | شب ادراری کودک 8 ساله