اغلب موارد نفخ معده و روده مربوط به علائمی میشود که میتوان آنها را کنترل کرد. دلیل این امر این است که گاز روده معمولا از دو منبع حاصل می شود یکی هوای بلعیده شده دیگری کار باکتری های روده روی غذای هضم نشده.
بلیعیدن هوا یکی از دلایل نفخ معده و شکم است. اگر چه قسمت زیادی از این هوای بلعیده شده از طریق دهان و با اروغ زدن خارج میشود، مقدار کمی از آن وارد روده میشود و از مقعد خارج میشود. مردم هوا را به شیوههای مختلفی از جمله بلعیدن ناآگاهانه هوا در حین صحبت کردن، مخصوصا در هنگام ناراحتی، هیجان زده یا عصبانی بودن می بلعند.
موارد بلع هوا
- سریع غذا خوردن و سریع آشامیدن مایعات
- آدامس جویدن
- استعمال دخانیات
- استفاده از نوشیدنیهای کربن دار
باکتریهای داخل روده نیز میتوانند در حین کمک به هضم غذایی که در دستگاه گوارش هضم نشده، گاز تولید کنند.
علت نفخ معده و شکم
هوای بلیعده شده، علت نفخ معده و شکم می باشد، این اتفاق با بلیعیدن نامناسب هوا در حین غذا خوردن یا حتی بلعیدن ناآگاهانه هوا از سر عادت پیش میآید.
بلعیدن هوا
فعالیتهایی که باعث میشود فرد هوا را ببلعد شامل نوشیدن سریع مایعات، آدامس جویدن، استعمال دخانیات، مکیدن آب نبات سفت، نوشیدن نوشیدنیهای کربن دار، دندان مصنوعی شل و تنفس سریع میشود. اغلب افراد برای خارج سازی هوای بلعیده شده مازاد آروغ میزنند.
گاز باقی مانده وارد روده کوچک میشود. هوا در راستای روده بزرگ حرکت میکند و از طریق مقعد خارج میشود.
کمبود لاکتاز
یکی از منابع اصلی نفخ شکم کمبود لاکتاز است که منجر به کاهش توانایی هضم لاکتوز (شکر طبیعی یافته شده در شیر و محصولات لبنی دیگری مثل پنیر و بستنی و در غذاهای فراوری شده مشخصی مثل نان، غلات و سالاد) میشود. این نفخ شکم اغلب مرتبط با اسهال و گرفتگی عضلانی است، اما تنها به صورت گاز نمایان میشود.
بسیاری از افراد عموما پس از دوران کودکی، سطوح آنزیم لاکتاز مورد نیاز کمی برای هضم لاکتوز دارند. همچنین، با افزایش سن، سطوح آنزیم آنها کاهش پیدا میکند. در نتیجه، با گذشت زمان، افراد پس از خوردن غذاهای حاوی لاکتوز میزان گاز روده بیشتری را تجربه میکنند.
سندروم سوء جذب
این بیماری میتواند ناشی از کاهش تولید آنزیمها به وسیله مشکلات لوزه المعده یا کیسه صفرا یا غشای رودهها باشد.
یبوست
در صورتی که عبور غذا از روده بزرگ بنا به هر دلیل به کندی صورت بگیرد، باکتریها فرصت زیادی برای تخمیر کردن ماده باقی مانده دارند. در صورتی که فرد یبوست دارد یا بنا به هر دلیلی در دفع مدفوع مشکل داشته باشد، نفخ معده به وجود میآید.
موارد تغییر در دفع مدفوع
- برخی از غذاها
- رژیم غذایی کم فیبر
- انگل
- بیماری التهابی روده
- انسداد روده
- بیماری دیورتیکولی
- عملکرد نامناسب غده تیروئید
- مصرف مواد مخدر
غذاهای حاوی فراکتوز
فراکتوز شکر ساده است که در بسیاری از میوهها از قبیل انجیر، خرما، آلو، گلابی و انگور به صورت طبیعی وجود دارد. این ماده در پیاز، مارچوبه، کنگر و گندم به میزان کمی وجود دارد. گاهی اوقات، فراکتوز به عنوان شیرین کننده به نوشیدنیهای غیرالکلی، آب میوهها و برخی از کیکها و کلوچهها اضافه میشود.
سبزیجات حاوی رافینوز
رافینوز شکر پیچیدهای است که در بسیاری از سبزیجات برگ پهن (کلم، کلم بروکسل، کلم بروکلی، گل کلم) و لوبیا وجود دارد. لوبیا همچنین حاوی استاکیوز می باشد که شکل دیگری از شکرهایی است که به سختی هضم میشوند.
سوربیتول
سوربیل برای شیرین کردن بسیاری از آدامسها و شکلاتهای بدون شکر مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین به عنوان یک ماده خنثی در داروها استفاده میشود.
محصولات لبنی حاوی لاکتوز
شکری که در شیر یافت میشود: افرادی که نمیتوانند لاکتوز را تحمل کنند، به سختی میتوانند شیر، پنیر، بستنی و محصولات لبنی دیگر را هضم کنند. این افراد سطح لاکتاز بسیار پایینی دارند. لاکتاز آنزیمی است که برای هضم لاکتوز به آن نیاز میشود. این اتفاق ممکن است با افزایش سن پیش آید، حتی اگر در دوران کودکی یا جوانی برای هضم شیر مشکلی نداشته باشید.
مشکلات دیگر: بیماریهای مشخصی که باعث میشود، غذا در دستگاه گوارش هضم نشود و در نتیجه منجر افزایش کارکرد باکتری های روده می شوند، باعث افزایش نفخ روده و معده می شوند.
ایجاد نفخ معده و شکم توسط برخی غذاها
- کنگر فرنگی
- حبوبات
- کلم بروکلی
- کلم بروکسل
- کلم
- بادام زمینی
- گل کلم
- محصولات لبنی
- سیر
- تره فرنگی
- عدس
- جوی دو سر
- پیاز
- ترب
- پیازچه
- سیب زمینی شیرین
- شلغم
- گندم
- مخمر (در محصولات پخته شده همچون نان)
تشخیص نفخ معده و روده
معمولا افرادی که نفخ شکم دارند متوجه خارج شدن گاز از مقعد میشوند. این مساله برای اعضای دیگر خانواده یا همکاران بیشتر آزاردهنده است.
برای بررسی علت نفخ معده و شکم، سبک زندگی خود، مخصوصا روش غذا خوردن و تعداد وعدههای غذایی خود را چک کنید
شایعترین روش برای کاهش نفخ معده و شکم تغییر رژیم غذایی، مصرف دارو و کاهش میزان هوایی است که میبلعید.
در صورتی که نفخ شکم شما بی دلیل است یا از علائم دیگری مثل ورم شکم یا درد شکم, درد در کنار نفخ شکم رنج میبرید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک در مورد علائم، زمان شروع شدن مشکل و عوامل تحریک کننده با شما صحبت میکند. پزشک یک آزمایش خون تجویز می کند، هم برای اطمینان از این مساله که بدن با عفونتی مبارزه نمیکند و هم برای تشخیص هر گونه عدم تحمل غذایی احتمالی.
در صورت تشخیص یک بیماری خاص مثل سندروم روده تحریک پذیر داروهایی برای شما تجویز میشود یا برای تشخیص نهایی آزمایشات دیگری از شما گرفته میشود.
درمان گیاهی و طبیعی نفخ معده و شکم
شاه بلوط هندی
شاه بلوط هندی حاوی آنتی باکتری های طبیعی است که به آن ساپونین می گویند که تولید گاز در شکم را کاهش میدهد، به جای شاه بلوط می توانید از مکمل هایی استفاده کنید. شاه بلوط خام حاوی سم است پس دقت کنید به صورت خام مصرف نشود.
زنجبیل
زنجبیل خاصیت تسکین دردهای شکمی را دارد و همینطور توانایی آرام کردن فعالیت های روده, وقتی از مجرای گوارش گاز خارج می شود را دارد، با مقداری زنجبیل و لیمو تازه چای درست کنید و بنوشید تا نفخ شکم به سرعت کاهش یابد.
برگ نعنا
نعنا در درمان نفخ شکم بسیار شگفت انگیز عمل میکند و خاصیت طبیعی در درمان دردهای ماهیچه ای دارد، با برگهای تازه نعنا چای درست کنید و بنوشید تا نفخ شکم درمان شود.
سیر
سیر محرک هضم است و به بدن کمک می کند گاز را عبور دهد و سیستم گوارش را پاکسازی کند سیر را با جعفری تازه میل کنید تا دهان بوی بد نگیرد.
درمان خانگی نفخ معده و شکم
ابتدا رژیم غذایی خود را بررسی کنید. در صورتی که حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات است که هضم آنها دشوار میباشد، سعی کنید از کربوهیدراتهایی مثل سیب زمینی، برنج یا موز که هضم آنها آسانتر است، به جای آنها استفاده کنید.
غذاهایی را که میخورید یادداشت کنید تا متوجه شوید که کدام غذاها باعث نفخ شکم میشود و در عوض سه وعده غذایی بزرگ، شش وعده غذایی کوچک داشته باشید.
علاوه بر این، از خوردن هر چیزی که باعث افزایش میزان هوایی که میبلعید میشود، خودداری کنید. برای این کار، باید مطمئن شوید که غذا به درستی جویده میشود و از خوردن آدامس یا استعمال دخانیات خودداری کنید.
برخی از افراد میتوانند با ورزش کردن به بهبود عمل گوارش و رفع و درمان نفخ معده و شکم کمک کنند.
برای درمان نفخ معده و روده چند داروی غیرتجویزی بازاری وجود دارد، اگر چه این داروها تنها به طور موقت این بیماری را متوقف میکنند. این داروها شامل قرصهای شارکول میشود که گاز را طریق دستگاه گوارش جذب میکنند و همچنین مکملهای غذایی مثل آلفا گالاکتوزیداز.
درمان نفخ معده و شکم با طب سنتی
بهترین غذا برای درمان نفخ شکم مصرف «نخودآب» با ادویه دارچین و زعفران است. به این ترتیب که مقدار دلخواه نخود را با آب پخته و به آن ادویه اضافه کرده و مصرف کنند البته نخودآب را با مقداری گوشت نیز میتوان پُخت.
گرم نگه داشتن شکم نیز از راههای بهبود نفخ است. به این ترتیب که این افراد شکم خود را با کیسه محتوی ارزن یا نمک یا سبوس گرم کنند به نحوی که کیسه محتوی این مواد را در جای گرم مانند فر یا مایکروفر قرار دهند، 20 دقیقه تا نیم ساعت روی شکم خود قرار داده تا معده گرم شود، این کار در بهبود بسیاری از علائم گوارشی مفید است.
توصیه میشود این افراد ورزش زیاد انجام دهند و در حد طاقت گرسنگی و تشنگی را تحمل کنند.
یکی از علل نفخ معده، نوشیدن آب و نوشابههای گازدار به همراه غذا است
خوردن آسیاب شده مصطکی (مصطکی، صمغ یا شیره رزینی زرد رنگی است که از شاخهها و ساقههای درختچهای از خانواده پسته گرفته میشود) با شکر و روغن مالی شکم با روغنهایی مانند سیاهدانه خود برای رفع نفخ مفید است.
یکی از علل نفخ معده، نوشیدن آب و نوشابههای گازدار به همراه غذا است. نوشیدن این مایعات با غذا، شیرهٔ معده را رقیق و سرد کرده و هضم غذا را به تاخیر میاندازد. غذاهای ایرانی اکثراً گوشتی بوده و همراه با میوه و سبزیجات است و نوشیدن مایعات به همراه این گونه غذاها، نفخ ایجاد میکند.
اگر شما در حین غذا خوردن و یا پس از آن دچار عطش میشوید، بهتر است که برای رفع عطش خود از ماست و میوههای ترش استفاده کنید.
ریختن سبزیهای معطر روی غذا و پختن آنها با غذا نیز میتواند مانع نفخ معده شود. استفاده از آویشن روی غذاها از نفخ جلوگیری میکند.
لوبیا و عدس را میتوان با کمی گلپر میل نمود که هم خوشمزه بوده و هم نفخ آن را میگیرد. به برخی غذاها نیز زیره اضافه میکنند تا نفخ آن گرفته شود.
از راههای رفع اختلالات گوارشی به خصوص نفخ معده میتوان به مصرف برخی گیاهان دارویی و سنتی مثل زیره، رازیانه، گلپر، هل و آویشن اشاره کرد.
همچنین مصرف دارچین برای درمان اختلالات گوارشی مثل نفخ معده کاربرد فراوان دارد.
مصرف زنجبیل نیز به دلیل خاصیت ضد باکتریایی و آنتیاکسیدانی برای علاج دردهای معده موثر است. البته نباید فراموش کرد که مصرف زنجبیل برای افرادی که فشارخون بالا دارند خطرناک است.
هویج هم تقویتکننده معده است که میتوان آن را به همراه غذا خورد.
نعناع را هم میتوان به صورت خشک شده در ماست و دوغ یا به صورت شربت با غذا میل کرد چون به کاهش نفخ معده کمک میکند.
مصرف ریحان نیز توصیه شده است.
نفخ معده و شکم در کودکان
به طور کلی، عبور گاز علائمی را به همراه ندارد. در سن 5 یا 6 سالگی، اغلب کودکان یاد میگیرند که باد شکم خود را به شکل آرام خارج سازند. برای خارج سازی گاز نیازی به وارد کردن چیزی در مقعد نیست.
برای کاهش و رفع نفخ معده و روده در کودکان، میتوانید بلعیدن هوا توسط کودک را کاهش دهید (برای مثال، مکیدن پستانک). کاهش مصرف لوبیا و نوشیدنیهای کربن دار باعث کاهش تولید گاز در تمامی کودکان میشود.
در صورتی که احساس میکنید کودک شما تحمل شیر را ندارد (مخصوصا اگر این مساله در بین دیگر اعضای خانواده نیز وجود داشته باشد)، تنها روزی دو لیوان شیر به کودک خود بدهید. در اغلب کودکانی که این مشکل را دارند نیازی به حذف کامل شیر نیست.
کودک شما میتواند ماست بخورد، زیرا هضم آن آسان است. قطرهها یا قرصهای مکمل آنزیم لاکتاز را نیز میتوان همراه با محصولات لبنی مصرف کرد. در صورتی که علائم پس از انجام این تغییرات همچنان وجود داشته باشند، کودک خود را نزد پزشک ببرید.
زمان مراجعه به پزشک
- کودک شما مدفوعهای شلی را دفع میکند که بیش از 7 روز طول میکشد
- کودک شما وزن خود را کاهش میدهد
نفخ معده و شکم در بارداری
میزان خارج سازی باد شکم در دوران بارداری بسیار زیاد است و مادر باردار را به شدت نگران میکند. یک فرد عادی به طور معمولا تقریبا 18 بار در روز این کار را انجام میدهد، دلیل این امر این است که هر فرد به طور میانگین در هر روز نیم گالن گاز تولید میکند.
برای بعضی از افراد، باد شکم احساس نفخ روده و معده ای است که گاهی اوقات سوءهاضمه نامیده میشود. با این حال، برای بعضی از افراد این عمل عبور گاز از مقعد است.
گاز در ادبیات عامیانه ” باد شکم” نامیده میشود، اما اصطلاح پزشکی آن نفخ معده و شکم است. گاز به دنبال خروج از بدن است و گاهی اوقات از طریق نفخ شکم این اتفاق میافتد، در حالی که در مواقع دیگر خروج گاز از بدن از طریق آروغ زدن امکان پذیر میشود.
برای درمان نفخ شکم در بارداری قبل از مصرف هر گونه دارو با پزشک خود مشورت کنید.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت مشاهده مشکلات زیر همراه با نفخ، به پزشک مراجعه کنید:
- درد شکم
- مشاهده خون در مدفوع یا داشتن مدفوع سیاه و قیرمانند
- اسهال
- سوزش سردل که بدتر می شود
- تهوع
- کاهش وزن
پیشگیری از نفخ معده و شکم
شما اغلب میتوانید با تنظیم عادات غذایی و رژیم غذایی خود از نفخ شکم جلوگیری کنید:
به آرامی غذا بخورید و از سریع غذا خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. غذا را قبل از هضم به طور کامل بخوید.
برای مدت چند روز، از خوردن غذاهایی مثل لوبیا، غذاهای سرشار از فیبر، سبزیجات پهن برگ، نوشیدنیهای کربن دار و محصولات بدون شکر حاوی سوربیتول خودداری کنید.
سپس به تدریج آنها را بار دیگر به رژِیم غذایی خود یکی یکی اضافه کنید و در عین حال مراقب علائم خود باشد.
این کار برای شما این امکان را فراهم میکند تا متوجه شوید کدام غذاها برای شما باعث نفخ معده و شکم میشوند. سپس میتوانید ازخوردن آنها پرهیز کنید.
در صورتی که باید فیبر بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کنید، در یک دوره چند روزه تا چند هفته میزان فیبر را افزایش دهید. افزایش ناگهانی فیبر در رژین غذایی اغلب موجب نفخ شکم میشود، اما افزایش تدریجی این مشکل را به بار نخواهد آورد.
در صورتی که لوبیا مصرف میکنید، برند محصولی را انتخاب کنید که حاوی آنزیمهایی است که شکرهای دیرهضم لوبیا را میشکند.
نفخ شکم در اوایل بارداری عارضه ای طبیعی است با این وجود فرد را اذیت می کند.
نفخ معده و شکم در کودکان معمولا ناشی از مشکل جدی نیست و پزشک به راحتی می توان به درمان نفخ شکم در کودکان بپردازد. راه ها و روش های درمان قطعی نفخ معده و روده به علت آن بستگی دارد، معمولا پس رفع علت، درمان باد شکم به خودی خود صورت می گیرد.
منبع: دکتر رضادوست | نمناک | بیتوته
افزودن دیدگاه جدید